Omschrijving
Dit hoofdstuk van de begroting richt zich op alle inspanningen van de gemeente op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Participatiewet, de Jeugdwet en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs). In financiële omvang is dit het grootste programma van de begroting.
In het Sociaal Kompas zijn de gemeentelijke doelstellingen op het sociaal domein vastgelegd.
Deze doelstellingen en de inspanningen die daaraan bijdragen, zijn onderling sterk verweven en omvatten ook (delen van) programma's 4, 5 en 7. De verdeling naar programma's en taakvelden is (ook financieel) zo zorgvuldig mogelijk gemaakt maar doet niet altijd recht aan de (verweven) werkelijkheid. De looptijd van het huidig Sociaal Kompas is verlengd tot en met 2022. Eind 2021 zal aan de Raad een aangescherpt Sociaal Kompas ter vaststelling worden voorgelegd. Daarbij worden aanvullende kaders aan het Kompas toegevoegd om de uitvoering te helpen bij complexe thema’s als integraliteit (1 huishouden, 1 plan, 1 regisseur), zelfredzaamheid, de omvang van het vangnet en de rol van partners. Mogelijk leidt deze aanscherping tot een wijziging van voorliggende begroting.
De gemeente wordt de laatste jaren geconfronteerd met sterk toenemende kosten in de uitvoering van de Jeugdwet en de Wmo en komt daardoor tekort op de uitvoering van de wettelijke taken in het sociaal domein. Ook stijgen de kosten van de Participatiewet. Dit is overigens een landelijk beeld. De arbitragecommissie heeft in de arbitragezaak die de VNG had aangespannen m.b.t. de tekorten op het jeugdbudget geconcludeerd dat bij de uitvoering van de Jeugdwet sprake is van medebewind. Deze uitspraak leidt ertoe dat het rijk vanaf 2022 structureel extra jeugdmiddelen beschikbaar stelt.
De noodzaak om binnen het programma Sociaal domein steeds kritisch te bekijken hoe opbrengsten en uitgaven meer met elkaar in evenwicht kunnen worden gebracht blijft van kracht. Het is niet wenselijk om de tekorten in het sociaal domein af te wentelen op de andere domeinen.
Wettelijke taken
De gemeente heeft omvangrijke wettelijke taken binnen dit programma. Gemeenten hebben de taak om zorg te dragen voor een effectief laagdrempelig en preventief ondersteuningsaanbod voor kinderen en hun ouders die problemen ervaren bij het opgroeien of opvoeden. Ook heeft de gemeente de taak schuldhulpverlening te bieden en bijzondere bijstand en bijstandsuitkeringen te verstrekken. De gemeente is voorts verantwoordelijk voor een effectieve toeleiding naar en ondersteuning bij arbeidsparticipatie voor iedereen die dat nodig heeft. Voor de doelgroep die meer ondersteuning en begeleiding nodig heeft dan op een reguliere werkplek kan worden geboden, is het de verantwoordelijkheid van de gemeente om die arbeidsplaatsen te creëren (het zogenoemde ‘beschut werk’). Ook is de gemeente wettelijk verplicht inwoners toegang te bieden tot een antidiscriminatievoorziening. Dit is een organisatie die klachten van inwoners registreert en onafhankelijke bijstand verleent aan deze inwoners in de afwikkeling van hun klachten.
De Rijksoverheid heeft bij gemeenten de primaire verantwoordelijkheid belegd voor het bevorderen van het zo lang mogelijk zelfstandig wonen van mensen. Preventie van opname in een instelling is belangrijk. Dit geldt voor alle doelgroepen: mensen met een lichamelijke, geestelijke, verstandelijke of zintuiglijke beperking. In dat licht heeft de gemeente per 2020 ook verantwoordelijkheden in de nieuwe Wet Verplichte GGZ en de Wet Zorg en Dwang.
De gemeente heeft vanuit de Wmo en de Jeugdwet de wettelijke plicht om individuele voorzieningen te verstrekken aan kwetsbare inwoners die hiervoor een indicatie hebben. Daarnaast heeft de gemeente een wettelijke taak om de toegang tot de ondersteuningsvormen waarvoor zij verantwoordelijk is, te organiseren. Met toegang wordt het hele proces van informatievoorziening en advies, cliëntondersteuning, gespreksvoering, toewijzing, overdracht, coördinatie van de ondersteuning en nazorg, bedoeld.
Vanaf januari 2022 is de gemeente tevens verantwoordelijk voor de uitvoering van de nieuwe Wet Inburgering.